UNESCO
UNESCO
UNESCO Nedir?
UNESCO kelimesi, İngilizce United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization kelimelerinin baş harfleri alınarak oluşturulmuştur. Dilimizde Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Kurumu biçiminde karşılanmıştır.
UNESCO Birleşmiş Milletler in bir özel kurumu olarak, İkinci Dünya Savaşı ndan sonra, 1946 yılında kurulmuştur. Bu Kurumun Yasası 1945 yılı Kasım ayında Londra da 44 ülkenin temsilcilerinin katıldıkları bir toplantıda kabul edilmişti. Türkiye, bu Yasayı imzalayan ilk yirmi devlet arasında onuncudur. UNESCO Sözleşmesi, ülkemizde 20 Mayıs 1946 tarihli ve 4895 sayılı kanunla onanmıştır. Bu onamanın ardından UNESCO kuruluş yasasının 7. maddesi gereğince UNESCO Genel Direktörlüğünün ülkemizdeki tek ve yasal temsilcisi niteliğinde olan UNESCO Türkiye Millî Komisyonu 25.08.1949 tarihinde faaliyete geçmiştir.
UNESCO bütçesi, üye devletlerin iki yılda bir bu Kuruma ödedikleri aidat ile sağlanır. Bu bütçe dışında, Birleşmiş Milletler Özel Fonu ndan, teknik yardım programından olmak üzere, önemli para kaynakları temin edilir. Bu kaynaklar, iki yıllık UNESCO bütçesi tutarına yakındır.
UNESCO eğitim, bilim ve kültür alanlarındaki amaçlarını, kendisine üye olan her devlette kurulan Milli Komisyonlarla gerçekleştirmeye çalışır.
Merkezi Paris te bulunan UNESCO (www.unesco.org) nun iç yapısı bakımından üç organı vardır:
Genel Konferans, Yürütme Konseyi, Sekreterlik.
Genel Konferans:
Üye devletlerin temsilcilerinden oluşur. 1946-1953 yılları arasında Genel Konferans halinde her yıl toplanmış, 1954 yılından beri de iki yılda bir toplanmaktadır. Bugüne kadar 36 Genel Konferans toplanmıştır. Genel Konferans, Kurum un en yetkili organıdır. Yürütme Konseyi üyelerini ve Genel Direktörü seçer, UNESCO nun çalışma programlarını kabul eder, bütçesini belirler.
Yürütme Konseyi:
Genel Konferansa katılan ve hükümetlerince aday gösterilen temsilciler arasından dört yıl için seçilen 58 üyeden oluşur. UNESCO Yürütme Konseyine 1946-1949 yılları arasından ülkemiz adına Reşat Nuri GÜNTEKİN; 1949-1951 de Ahmet Kutsi TECER; 1958-1966 yılları arasında Prof. Dr. Bedrettin TUNCEL seçilmişlerdir. Prof. Tuncel, 1964 yılı sonunda UNESCO Yürütme Konseyi Başkan Vekili olmuş, 1966 yılı sonunda UNESCO nun XX. yıldönümünde, iki yıl için (1966-1968) UNESCO Genel Konferansı Başkanı seçilmiştir. Yürütme Konseyinde ülkemiz Prof. Dr. Erdal İNÖNÜ, Prof. Talat HALMAN ve Prof. Dr. Orhan GÜVENEN tarafından temsil edilmiştir.
Sekreterlik:
UNESCO Sekreterliği, Genel Konferansça altı yıl için seçilen bir Genel Direktörün yönetimi altında çalışır. Eğitim, bilim, kültür ve iletişim bölümlerine ayrılmıştır. Sekreterliğin başlıca görevi, iki yıllık UNESCO programlarının uygulanması için gerekli bütün teknik çalışmaları yapmak, tedbirleri almaktır.
İlk Genel Direktör, Julian Huxley (1946-1948, İngiltere) olup kendisini Jaima Torres Bodes (1948-1952, Meksika); John Taylor (1952-1952, A.B.D.); Luther Evans (1953-1958, A.B.D.); Vittorino Veronese (1958-1961, İtalya); Rene Maheu (1962-1974, Fransa); Amadou Mahtar M Bow (Senegal, 1974 yılında ilk kez ve 1980 yılında ikinci kez seçilmiştir); Federico Mayor (İspanya, 1987 yılında bu göreve getirilmiş ve 1993 te tekrar seçilmiştir) 1995 te Koichiro Matsuura (Japonya) UNESCO genel direktörü olmuş, 2009 yılında bu göreve İrina Bokova (Bulgaristan) seçilmiştir.
UNESCO ya üye devletlerin sayısı 195 dir.
Ülkemizin, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nün sorumluluğu altında yürüttüğü çalışmalar neticesinde bugüne kadar UNESCO Dünya Miras Listesi’ne 19 adet varlığımızın alınması sağlanmıştır. Bu varlıklardan;
UNESCO DÜNYA MİRASI LİSTESİNE ALINMA KRİTERLERİ
1. İnsanın yaratıcı dehasının üst düzeyde bir temsilcisi olması,
2. Dünyanın bir kültür bölgesinde veya bir dönemde mimarlık veya teknoloji, anıtsal sanatlar, kent planlama veya peyzaj tasarımı alanlarında önemli gelişmelere ilişkin insani değer alışverişlerine tanıklık etmesi,
3. Yaşayan veya yok olan bir kültür geleneğinin veya uygarlığın istisnai, ender rastlanan bir temsilcisi olması,
4. İnsanlık tarihinin önemli bir aşamasını veya aşamalarını gösteren bir yapı tipinin, mimari veya teknolojik bütünün veya peyzajın istisnai bir örneği olması
5. Özellikle geri dönülmez bir değişimin etkisi altında hassaslaşmış olan çevre ile insan etkileşiminin veya bir kültürün/kültürlerin temsilcisi olan, geleneksel insan yerleşimi, arazi kullanımı veya deniz kullanımının istisnai bir örneği olması,
6. İstisnai evrensel önem taşıyan sanatsal veya edebi eserler, inançlar, fikirler, yaşayan gelenekler ve olaylarla doğrudan veya dolaylı olarak ilgili olması (Komite bu kriterin tercihen diğer kriterler ile birlikte kullanılması gerektiğini kabul etmektedir.)
7. Üstün doğal görüngelere veya eşsiz doğal güzelliklere ve estetik öneme sahip alanları içermesi,
8. Yaşamın kaydı, yer şekillerinin oluşumunda devam eden önemli jeolojik süreçler veya önemli jeomorfik veya fizyografik özellikler dahil dünya tarihinin önemli aşamalarını temsil eden istisnai örnekler olması,
9. Kara, tatlı su, kıyı ve deniz ekosistemleri ve hayvan ve bitki topluluklarının evrim ve gelişiminde devam eden önemli ekolojik ve biyolojik süreçleri sunan istisnai örnekler olması,
10.Bilim veya koruma açısından istisnai evrensel değere sahip tehlike altındaki türleri içeren yerler de dahil, biyolojik çeşitliliğin yerinde korunması için en önemli ve dikkat çeken doğal habitatları içermesi.
UNESCO DÜNYA MİRAS ASIL LİSTE
1. İstanbul'un Tarihi Alanları [1985]
2. Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası (Sivas) [1985]
3. Hattuşa (Boğazköy) - Hitit Başkenti (Çorum) [1986]
4. Nemrut Dağı (Adıyaman - Kahta) [1987]
5. Xanthos-Letoon (Antalya - Muğla) [1988]
6. Safranbolu Şehri (Karabük) [1994]
7. Troya Antik Kenti (Çanakkale) [1998]
8. Edirne Selimiye Camii ve Külliyesi (Edirne) [2011]
9. Çatalhöyük Neolitik Kenti (Konya) [2012]
10. Bergama Çok Katmanlı Kültürel Peyzaj Alanı (İzmir) [2014]
11. Bursa ve Cumalıkızık: Osmanlı İmparatorluğunun Doğuşu (Bursa) [2014]
12. Diyarbakır Kalesi ve Hevsel Bahçeleri ( Diyarbakır ) (2015)
13. Efes (2015)
14. Ani Arkeolojik Alanı ( Kars ) (2016)
15. Afrodisias Antik Kenti ( Aydın ) ( 2017 )
16. GöbeklitepeArkeoloik Alanı ( Şanlıurfa ) ( 2018 )
17. Arslantepe Arkeolojik Alanı ( Malatya ) ( 2021 )
18. Gordion Antik Kenti ( Ankara ) ( 2023 )
19. Anadolu'nun Orta Çağ Dönemi Ahşap Hipostil Camileri ( Afyonkarahisar ,Ankara, Eskişehir, Kastamonu, Konya ) ( 2023 )
Kültürel olarak;
20. Göreme Milli Parkı ve Kapadokya (Nevşehir) (1985)
21. Pamukkale-Hierapolis (Denizli) (1988)
hem kültürel, hem doğal miras olarak listeye alınmıştır.
DÜNYA MİRAS GEÇİCİ LİSTESİ
Geçici Listeler hazırlanırken varlıkların Dünya Miras Komitesi’nce belirlenen kriterleri karşılama durumları ile mimari, tarihi, estetik ve kültürel, ekonomik, sosyal, sembolik ve felsefi özellikleri de dikkate alınmaktadır.
İlk kez 1994 yılında UNESCO Dünya Miras Merkezi’ne iletilen Geçici Listemiz 84 adettir.
UNESCO Dünya Miras Geçici Listemizde aşağıdaki varlıklarımız yer almakta olup; detaylı bilgilere UNESCO Dünya Miras Merkezi’nin resmi web sitesi olan
http://whc.unesco.org/en/tentativelists/state=tr adresinden ulaşılabilmektedir.
Kültürel Miraslar:
1. Karain Mağarası (Antalya) 1994
2. Urartu ve Osmanlı Eski Yerleşimi Ahlat Mezar Taşları (Bitlis) 2000
3. Alahan Manastırı (Mersin) 2000
4. Alanya (Antalya) 2000
5. Harran ve Şanlıurfa (Şanlıurfa) 2000
6. İshakpaşa Sarayı (Ağrı) 2000
7. Konya Selçuklu Başkenti (Konya) 2000
8. Mardin Kültürel Peyzajı (Mardin) 2000
9. Selçuklu Kervansarayları Denizli-Doğubayazıt Güzergâhı 2000
10. St. Nicholas Kilisesi (Antalya) 2000
11. St. Paul Kilisesi, St. Paul Kuyusu ve Tarihi Çevresi (Mersin) 2000
12. Sümela Manastırı (Trabzon) 2000
13. Likya Uygarlığı Antik Kentleri (Antalya ve Muğla) 2009
14. Perge Arkeolojik Alanı (Antalya) 2009
15. Sagalassos Arkeolojik Alanı (Burdur) 2009
17. Hatay, St. Pierre Kilisesi (Hatay) 2011
18. Aizanoi Antik Kenti (Kütahya) 2012
19. Beçin Ortaçağ Kenti (Muğla) 2012
20. Birgi Tarihi Kenti (İzmir) 2012
21. Gordion (Ankara) 2012
22. Hacı Bektaş Veli Külliyesi (Nevşehir) 2012
23. Hekatomnos Anıt Mezarı ve Kutsal Alanı (Muğla) 2012
24. Niğde'nin Tarihi Anıtları (Niğde) 2012
25. Mamure Kalesi (Mersin) 2012
26. Odunpazarı Tarihi Kent Merkezi (Eskişehir) 2012
27. Yesemek Taş Ocağı ve Heykel Atölyesi (Gaziantep) 2012
28. Zeugma Arkeolojik Alanı (Gaziantep) 2012
29. Sardes Antik Kenti ve Bintepeler Lidya Tümülüsleri (Manisa) 2013
30. Laodikeia Arkeolojik Alanı (Denizli) 2013
31. Akdeniz’den Karadeniz’e Kadar Ceneviz Ticaret Yolu’nda Kale ve Sur Yerleşimleri 2013
32. Anadolu Selçuklu Medreseleri (Konya, Kayseri, Sivas, Erzurum, Kırşehir) 2014
33. Anavarza Antik Kenti (Adana) 2014
34. Kaunos Antik Kenti (Muğla) 2014
35. Korykos Antik Kenti (Mersin) 2014
36. Kültepe - Kanesh Arkeolojik Alanı (Kayseri) 2014
37. Çanakkale ve Gelibolu 1. Dünya Savaşı Alanları (Çanakkale) 2014
38. Eflatun Pınar: Hitit Kaya Anıtı (Konya) 2014
39. İznik (Bursa) 2014
40. Ahi Evran Türbesi (Kırşehir) 2014
41. Vespasianus - Titus Tüneli (Hatay) 2014
42. Zeynel Abidin Camii ve Mor Yakup (St. Jacob) Kilisesi (Mardin) 2014
43. Akdamar Kilisesi (Van) 2015
44. Aspendos Antik Kenti Tiyatrosu ve Su Kemerleri (Antalya) 2015
45. Eshab-ı Kehf Külliyesi (İslami-Osmanlı Sosyal Kompleksi) (Kahramanmaraş) 2015
46. Mudurnu Tarihi Ahi Kenti: Ahiliğin Tanıkları (Bolu) 2015
47. Dağlık Frigya (Eskişehir, Kütahya, Afyon) 2015
48. Stratonikeia Antik Kenti (Muğla) 2015
49. Uzunköprü (Edirne) 2015
50. İsmail Fakirullah Türbesi ve Işık Kırılma Mekanizması (Siirt) 2015
51. Yıldız Sarayı Kompleksi (İstanbul) 2015
52. Bodrum Kalesi (Muğla) 2016
53. Hacı Bayram Camii ve Çevresindeki Tarihi Alanlar (Ankara) 2016
54. Sultan II. Beyazıd Han Külliyesi (Edirne) 2016
55. Nuruosmaniye Külliyesi (İstanbul) 2016
56. Malabadi Köprüsü (Diyarbakır) 2016
57. Tuşpa/Van Kalesi, Van Tarihi Kenti ve Höyüğü(Van) 2016
58. Kibyra Antik Kenti (Burdur) 2016
59. Yivli Minare Camii (Antalya) 2016
60. Assos Arkeolojik Alanı (Çanakkale) 2017
61. Ayvalık Endüstriyel Peyzajı (Balıkesir) 2017
62. İvriz Kültürel Peyzajı (Konya) 2017
63. Priene Arkeolojik Alanı (Aydın) 2018
64. Gaziantep Yeraltı Suyu Yapıları: Livas ve Kasteller (Gaziantep) 2018
65. Erken Dönem Anadolu Türk Mirası: Danişmend Beyliği Başkenti Niksar (Tokat) 2018
66. Justinian Köprüsü (Sakarya) 2018
67. Sarıkaya Roma Hamamı (Yozgat) 2018
68. Harput Tarihi Kenti (Elazığ) 2018
69. İzmir Tarihi Liman Şehri (İzmir) 2020
70. Koramaz Vadisi (Kayseri) 2020
71. Zerzevan Kalesi ve Mithraeum (Diyarbakır) 2020
72. Karatepe Aslantaş Arkeolojik Alanı (Osmaniye) 2020
73. Beypazarı Tarihi Kenti (Ankara) 2020
74. Mardin Midyat Çevresi (Tur Abdin) Geç Antik ve Orta Çağ Kilise-Manastırları (Mardin) 2021
Karma (Doğal ve Kültürel) Miraslar:
75. Harşena Dağı ve Pontus Kralları Kaya Mezarları (Amasya) 2015
76. Güllük Dağı-Termessos Milli Parkı (Antalya) 2000
77. Kekova (Antalya) 2000
78. Kemaliye Tarihi Kenti (Erzincan) 2021
Doğal Miraslar:
79. Tuz Gölü Özel Doğa Koruma Alanı (Ankara-Konya-Aksaray) 2013
80. Kızılırmak Deltası Kuş Cenneti (Samsun) 2016
81. Ballıca Mağarası Tabiat Parkı (Tokat) 2019
SOMUT OLMAYAN KÜLTÜREL MİRASLARIMIZ
1. Meddahlık Geleneği (2008)
2. Mevlevi Sema Törenleri (2008)
3. Âşıklık Geleneği (2009)
4. Karagöz (2009)
5. Nevruz (Azerbaycan, Hindistan, İran, Kırgızistan, Özbekistan ve Pakistan ile ortak dosya (2009) (2016 yılında dosya Afganistan, Azerbaycan, Hindistan, Irak, İran, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Pakistan, Tacikistan ve Türkmenistan katılımı ile genişletilmiştir)
6. Geleneksel Sohbet Toplantıları (Yaren, Barana, Sıra Geceleri ve diğer, 2010)
7. Alevi-Bektaşi Ritüeli Semah (2010)
8. Kırkpınar Yağlı Güreş Festivali (2010)
9. Geleneksel Tören Keşkeği (2011)
10. Mesir Macunu Festivali (2012)
11. Türk Kahvesi ve Geleneği (2013)
12. Ebru: Türk Kâğıt Süsleme Sanatı (2014)
13. İnce Ekmek Yapımı ve Paylaşımı Geleneği: Lavaş, Katrıma, Jupka, Yufka (Azerbaycan, İran, Kazakistan, Kırgızistan ve Türkiye ile ortak dosya) (2016)
14. Geleneksel Çini Sanatı (2016)
15. Bahar Bayramı Hıdırellez (Makedonya ile ortak dosya) (2017)
16. Dede Korkut-Korkut Ata Mirası: Kültürü, Efsaneleri ve Müziği (Azerbaycan ve Kazakistan ile Ortak Dosya, 2018)
17. Geleneksel Türk Okçuluğu (2019)
18. Minyatür Sanatı (Azerbaycan, İran ve Özbekistan ile Ortak Dosya) (2020)
19. Geleneksel zekâ ve strateji oyunu: Togyzqumalaq, Toguz Korgool, Mangala / Göçürme (Kazakistan ve Kırgızistan ile Ortak Dosya) (2020)
20. Hüsn-i Hat, Türkiye’de İslam Sanatında Geleneksel Güzel Yazı (2021)
21. Çay Kültürü: Kimlik, Misafirperverlik ve Toplumsal Etkileşim Sembolü (Azerbaycan ile ortak dosya, 2022)
22. İpek Böcekçiliği ve Dokuma için İpeğin Geleneksel Üretimi (Afganistan, Azerbaycan, İran, Tacikistan, Türkmenistan ve Özbekistan ile ortak dosya, 2022)
23. Nasreddin Hoca/Molla Nesreddin/Molla Ependi/Apendi/Afendi Kozhanasyr Fıkra Anlatma Geleneği (Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan, Türkmenistan, Özbekistan ile ortak dosya, 2022)
UNESCO Acil Koruma Gerektiren Somut Olmayan Kültürel Miras Listesi
24. Islık Dili (2017)
25. Geleneksel Ahlat Taş İşçiliği (2022)
ÜLKEMİZDEKİ YARATICI ŞEHİRLER
1. Gaziantep – Gastronomi (2015)
2. Hatay – Gastronomi (2017)
3. İstanbul – Tasarım (2017)
4. Kütahya – Zanaat ve Halk Sanatları (2017)
5. Afyonkarahisar – Gastronomi (2019)
6. Kırşehir – Müzik (2019)
7. Bursa - Zanaat ve Halk Sanatları ( 2021 )
Türkiye’nin UNESCO Dünya Mirası Listesindeki Alanları için
http://whc.unesco.org/en/tentativelists/state=tr
UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi için
http://whc.unesco.org/en/tentativelists/
Sitesini ziyaret edebilirsiniz
UNESCO Nedir?
UNESCO kelimesi, İngilizce United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization kelimelerinin baş harfleri alınarak oluşturulmuştur. Dilimizde Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Kurumu biçiminde karşılanmıştır.
UNESCO Birleşmiş Milletler in bir özel kurumu olarak, İkinci Dünya Savaşı ndan sonra, 1946 yılında kurulmuştur. Bu Kurumun Yasası 1945 yılı Kasım ayında Londra da 44 ülkenin temsilcilerinin katıldıkları bir toplantıda kabul edilmişti. Türkiye, bu Yasayı imzalayan ilk yirmi devlet arasında onuncudur. UNESCO Sözleşmesi, ülkemizde 20 Mayıs 1946 tarihli ve 4895 sayılı kanunla onanmıştır. Bu onamanın ardından UNESCO kuruluş yasasının 7. maddesi gereğince UNESCO Genel Direktörlüğünün ülkemizdeki tek ve yasal temsilcisi niteliğinde olan UNESCO Türkiye Millî Komisyonu 25.08.1949 tarihinde faaliyete geçmiştir.
UNESCO bütçesi, üye devletlerin iki yılda bir bu Kuruma ödedikleri aidat ile sağlanır. Bu bütçe dışında, Birleşmiş Milletler Özel Fonu ndan, teknik yardım programından olmak üzere, önemli para kaynakları temin edilir. Bu kaynaklar, iki yıllık UNESCO bütçesi tutarına yakındır.
UNESCO eğitim, bilim ve kültür alanlarındaki amaçlarını, kendisine üye olan her devlette kurulan Milli Komisyonlarla gerçekleştirmeye çalışır.
Merkezi Paris te bulunan UNESCO (www.unesco.org) nun iç yapısı bakımından üç organı vardır:
Genel Konferans, Yürütme Konseyi, Sekreterlik.
Genel Konferans:
Üye devletlerin temsilcilerinden oluşur. 1946-1953 yılları arasında Genel Konferans halinde her yıl toplanmış, 1954 yılından beri de iki yılda bir toplanmaktadır. Bugüne kadar 36 Genel Konferans toplanmıştır. Genel Konferans, Kurum un en yetkili organıdır. Yürütme Konseyi üyelerini ve Genel Direktörü seçer, UNESCO nun çalışma programlarını kabul eder, bütçesini belirler.
Yürütme Konseyi:
Genel Konferansa katılan ve hükümetlerince aday gösterilen temsilciler arasından dört yıl için seçilen 58 üyeden oluşur. UNESCO Yürütme Konseyine 1946-1949 yılları arasından ülkemiz adına Reşat Nuri GÜNTEKİN; 1949-1951 de Ahmet Kutsi TECER; 1958-1966 yılları arasında Prof. Dr. Bedrettin TUNCEL seçilmişlerdir. Prof. Tuncel, 1964 yılı sonunda UNESCO Yürütme Konseyi Başkan Vekili olmuş, 1966 yılı sonunda UNESCO nun XX. yıldönümünde, iki yıl için (1966-1968) UNESCO Genel Konferansı Başkanı seçilmiştir. Yürütme Konseyinde ülkemiz Prof. Dr. Erdal İNÖNÜ, Prof. Talat HALMAN ve Prof. Dr. Orhan GÜVENEN tarafından temsil edilmiştir.
Sekreterlik:
UNESCO Sekreterliği, Genel Konferansça altı yıl için seçilen bir Genel Direktörün yönetimi altında çalışır. Eğitim, bilim, kültür ve iletişim bölümlerine ayrılmıştır. Sekreterliğin başlıca görevi, iki yıllık UNESCO programlarının uygulanması için gerekli bütün teknik çalışmaları yapmak, tedbirleri almaktır.
İlk Genel Direktör, Julian Huxley (1946-1948, İngiltere) olup kendisini Jaima Torres Bodes (1948-1952, Meksika); John Taylor (1952-1952, A.B.D.); Luther Evans (1953-1958, A.B.D.); Vittorino Veronese (1958-1961, İtalya); Rene Maheu (1962-1974, Fransa); Amadou Mahtar M Bow (Senegal, 1974 yılında ilk kez ve 1980 yılında ikinci kez seçilmiştir); Federico Mayor (İspanya, 1987 yılında bu göreve getirilmiş ve 1993 te tekrar seçilmiştir) 1995 te Koichiro Matsuura (Japonya) UNESCO genel direktörü olmuş, 2009 yılında bu göreve İrina Bokova (Bulgaristan) seçilmiştir.
UNESCO ya üye devletlerin sayısı 195 dir.
Ülkemizin, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nün sorumluluğu altında yürüttüğü çalışmalar neticesinde bugüne kadar UNESCO Dünya Miras Listesi’ne 19 adet varlığımızın alınması sağlanmıştır. Bu varlıklardan;
UNESCO DÜNYA MİRASI LİSTESİNE ALINMA KRİTERLERİ
1. İnsanın yaratıcı dehasının üst düzeyde bir temsilcisi olması,
2. Dünyanın bir kültür bölgesinde veya bir dönemde mimarlık veya teknoloji, anıtsal sanatlar, kent planlama veya peyzaj tasarımı alanlarında önemli gelişmelere ilişkin insani değer alışverişlerine tanıklık etmesi,
3. Yaşayan veya yok olan bir kültür geleneğinin veya uygarlığın istisnai, ender rastlanan bir temsilcisi olması,
4. İnsanlık tarihinin önemli bir aşamasını veya aşamalarını gösteren bir yapı tipinin, mimari veya teknolojik bütünün veya peyzajın istisnai bir örneği olması
5. Özellikle geri dönülmez bir değişimin etkisi altında hassaslaşmış olan çevre ile insan etkileşiminin veya bir kültürün/kültürlerin temsilcisi olan, geleneksel insan yerleşimi, arazi kullanımı veya deniz kullanımının istisnai bir örneği olması,
6. İstisnai evrensel önem taşıyan sanatsal veya edebi eserler, inançlar, fikirler, yaşayan gelenekler ve olaylarla doğrudan veya dolaylı olarak ilgili olması (Komite bu kriterin tercihen diğer kriterler ile birlikte kullanılması gerektiğini kabul etmektedir.)
7. Üstün doğal görüngelere veya eşsiz doğal güzelliklere ve estetik öneme sahip alanları içermesi,
8. Yaşamın kaydı, yer şekillerinin oluşumunda devam eden önemli jeolojik süreçler veya önemli jeomorfik veya fizyografik özellikler dahil dünya tarihinin önemli aşamalarını temsil eden istisnai örnekler olması,
9. Kara, tatlı su, kıyı ve deniz ekosistemleri ve hayvan ve bitki topluluklarının evrim ve gelişiminde devam eden önemli ekolojik ve biyolojik süreçleri sunan istisnai örnekler olması,
10.Bilim veya koruma açısından istisnai evrensel değere sahip tehlike altındaki türleri içeren yerler de dahil, biyolojik çeşitliliğin yerinde korunması için en önemli ve dikkat çeken doğal habitatları içermesi.
UNESCO DÜNYA MİRAS ASIL LİSTE
1. İstanbul'un Tarihi Alanları [1985]
2. Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası (Sivas) [1985]
3. Hattuşa (Boğazköy) - Hitit Başkenti (Çorum) [1986]
4. Nemrut Dağı (Adıyaman - Kahta) [1987]
5. Xanthos-Letoon (Antalya - Muğla) [1988]
6. Safranbolu Şehri (Karabük) [1994]
7. Troya Antik Kenti (Çanakkale) [1998]
8. Edirne Selimiye Camii ve Külliyesi (Edirne) [2011]
9. Çatalhöyük Neolitik Kenti (Konya) [2012]
10. Bergama Çok Katmanlı Kültürel Peyzaj Alanı (İzmir) [2014]
11. Bursa ve Cumalıkızık: Osmanlı İmparatorluğunun Doğuşu (Bursa) [2014]
12. Diyarbakır Kalesi ve Hevsel Bahçeleri ( Diyarbakır ) (2015)
13. Efes (2015)
14. Ani Arkeolojik Alanı ( Kars ) (2016)
15. Afrodisias Antik Kenti ( Aydın ) ( 2017 )
16. GöbeklitepeArkeoloik Alanı ( Şanlıurfa ) ( 2018 )
17. Arslantepe Arkeolojik Alanı ( Malatya ) ( 2021 )
18. Gordion Antik Kenti ( Ankara ) ( 2023 )
19. Anadolu'nun Orta Çağ Dönemi Ahşap Hipostil Camileri ( Afyonkarahisar ,Ankara, Eskişehir, Kastamonu, Konya ) ( 2023 )
Kültürel olarak;
20. Göreme Milli Parkı ve Kapadokya (Nevşehir) (1985)
21. Pamukkale-Hierapolis (Denizli) (1988)
hem kültürel, hem doğal miras olarak listeye alınmıştır.
DÜNYA MİRAS GEÇİCİ LİSTESİ
Geçici Listeler hazırlanırken varlıkların Dünya Miras Komitesi’nce belirlenen kriterleri karşılama durumları ile mimari, tarihi, estetik ve kültürel, ekonomik, sosyal, sembolik ve felsefi özellikleri de dikkate alınmaktadır.
İlk kez 1994 yılında UNESCO Dünya Miras Merkezi’ne iletilen Geçici Listemiz 84 adettir.
UNESCO Dünya Miras Geçici Listemizde aşağıdaki varlıklarımız yer almakta olup; detaylı bilgilere UNESCO Dünya Miras Merkezi’nin resmi web sitesi olan
http://whc.unesco.org/en/tentativelists/state=tr adresinden ulaşılabilmektedir.
Kültürel Miraslar:
1. Karain Mağarası (Antalya) 1994
2. Urartu ve Osmanlı Eski Yerleşimi Ahlat Mezar Taşları (Bitlis) 2000
3. Alahan Manastırı (Mersin) 2000
4. Alanya (Antalya) 2000
5. Harran ve Şanlıurfa (Şanlıurfa) 2000
6. İshakpaşa Sarayı (Ağrı) 2000
7. Konya Selçuklu Başkenti (Konya) 2000
8. Mardin Kültürel Peyzajı (Mardin) 2000
9. Selçuklu Kervansarayları Denizli-Doğubayazıt Güzergâhı 2000
10. St. Nicholas Kilisesi (Antalya) 2000
11. St. Paul Kilisesi, St. Paul Kuyusu ve Tarihi Çevresi (Mersin) 2000
12. Sümela Manastırı (Trabzon) 2000
13. Likya Uygarlığı Antik Kentleri (Antalya ve Muğla) 2009
14. Perge Arkeolojik Alanı (Antalya) 2009
15. Sagalassos Arkeolojik Alanı (Burdur) 2009
17. Hatay, St. Pierre Kilisesi (Hatay) 2011
18. Aizanoi Antik Kenti (Kütahya) 2012
19. Beçin Ortaçağ Kenti (Muğla) 2012
20. Birgi Tarihi Kenti (İzmir) 2012
21. Gordion (Ankara) 2012
22. Hacı Bektaş Veli Külliyesi (Nevşehir) 2012
23. Hekatomnos Anıt Mezarı ve Kutsal Alanı (Muğla) 2012
24. Niğde'nin Tarihi Anıtları (Niğde) 2012
25. Mamure Kalesi (Mersin) 2012
26. Odunpazarı Tarihi Kent Merkezi (Eskişehir) 2012
27. Yesemek Taş Ocağı ve Heykel Atölyesi (Gaziantep) 2012
28. Zeugma Arkeolojik Alanı (Gaziantep) 2012
29. Sardes Antik Kenti ve Bintepeler Lidya Tümülüsleri (Manisa) 2013
30. Laodikeia Arkeolojik Alanı (Denizli) 2013
31. Akdeniz’den Karadeniz’e Kadar Ceneviz Ticaret Yolu’nda Kale ve Sur Yerleşimleri 2013
32. Anadolu Selçuklu Medreseleri (Konya, Kayseri, Sivas, Erzurum, Kırşehir) 2014
33. Anavarza Antik Kenti (Adana) 2014
34. Kaunos Antik Kenti (Muğla) 2014
35. Korykos Antik Kenti (Mersin) 2014
36. Kültepe - Kanesh Arkeolojik Alanı (Kayseri) 2014
37. Çanakkale ve Gelibolu 1. Dünya Savaşı Alanları (Çanakkale) 2014
38. Eflatun Pınar: Hitit Kaya Anıtı (Konya) 2014
39. İznik (Bursa) 2014
40. Ahi Evran Türbesi (Kırşehir) 2014
41. Vespasianus - Titus Tüneli (Hatay) 2014
42. Zeynel Abidin Camii ve Mor Yakup (St. Jacob) Kilisesi (Mardin) 2014
43. Akdamar Kilisesi (Van) 2015
44. Aspendos Antik Kenti Tiyatrosu ve Su Kemerleri (Antalya) 2015
45. Eshab-ı Kehf Külliyesi (İslami-Osmanlı Sosyal Kompleksi) (Kahramanmaraş) 2015
46. Mudurnu Tarihi Ahi Kenti: Ahiliğin Tanıkları (Bolu) 2015
47. Dağlık Frigya (Eskişehir, Kütahya, Afyon) 2015
48. Stratonikeia Antik Kenti (Muğla) 2015
49. Uzunköprü (Edirne) 2015
50. İsmail Fakirullah Türbesi ve Işık Kırılma Mekanizması (Siirt) 2015
51. Yıldız Sarayı Kompleksi (İstanbul) 2015
52. Bodrum Kalesi (Muğla) 2016
53. Hacı Bayram Camii ve Çevresindeki Tarihi Alanlar (Ankara) 2016
54. Sultan II. Beyazıd Han Külliyesi (Edirne) 2016
55. Nuruosmaniye Külliyesi (İstanbul) 2016
56. Malabadi Köprüsü (Diyarbakır) 2016
57. Tuşpa/Van Kalesi, Van Tarihi Kenti ve Höyüğü(Van) 2016
58. Kibyra Antik Kenti (Burdur) 2016
59. Yivli Minare Camii (Antalya) 2016
60. Assos Arkeolojik Alanı (Çanakkale) 2017
61. Ayvalık Endüstriyel Peyzajı (Balıkesir) 2017
62. İvriz Kültürel Peyzajı (Konya) 2017
63. Priene Arkeolojik Alanı (Aydın) 2018
64. Gaziantep Yeraltı Suyu Yapıları: Livas ve Kasteller (Gaziantep) 2018
65. Erken Dönem Anadolu Türk Mirası: Danişmend Beyliği Başkenti Niksar (Tokat) 2018
66. Justinian Köprüsü (Sakarya) 2018
67. Sarıkaya Roma Hamamı (Yozgat) 2018
68. Harput Tarihi Kenti (Elazığ) 2018
69. İzmir Tarihi Liman Şehri (İzmir) 2020
70. Koramaz Vadisi (Kayseri) 2020
71. Zerzevan Kalesi ve Mithraeum (Diyarbakır) 2020
72. Karatepe Aslantaş Arkeolojik Alanı (Osmaniye) 2020
73. Beypazarı Tarihi Kenti (Ankara) 2020
74. Mardin Midyat Çevresi (Tur Abdin) Geç Antik ve Orta Çağ Kilise-Manastırları (Mardin) 2021
Karma (Doğal ve Kültürel) Miraslar:
75. Harşena Dağı ve Pontus Kralları Kaya Mezarları (Amasya) 2015
76. Güllük Dağı-Termessos Milli Parkı (Antalya) 2000
77. Kekova (Antalya) 2000
78. Kemaliye Tarihi Kenti (Erzincan) 2021
Doğal Miraslar:
79. Tuz Gölü Özel Doğa Koruma Alanı (Ankara-Konya-Aksaray) 2013
80. Kızılırmak Deltası Kuş Cenneti (Samsun) 2016
81. Ballıca Mağarası Tabiat Parkı (Tokat) 2019
SOMUT OLMAYAN KÜLTÜREL MİRASLARIMIZ
1. Meddahlık Geleneği (2008)
2. Mevlevi Sema Törenleri (2008)
3. Âşıklık Geleneği (2009)
4. Karagöz (2009)
5. Nevruz (Azerbaycan, Hindistan, İran, Kırgızistan, Özbekistan ve Pakistan ile ortak dosya (2009) (2016 yılında dosya Afganistan, Azerbaycan, Hindistan, Irak, İran, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Pakistan, Tacikistan ve Türkmenistan katılımı ile genişletilmiştir)
6. Geleneksel Sohbet Toplantıları (Yaren, Barana, Sıra Geceleri ve diğer, 2010)
7. Alevi-Bektaşi Ritüeli Semah (2010)
8. Kırkpınar Yağlı Güreş Festivali (2010)
9. Geleneksel Tören Keşkeği (2011)
10. Mesir Macunu Festivali (2012)
11. Türk Kahvesi ve Geleneği (2013)
12. Ebru: Türk Kâğıt Süsleme Sanatı (2014)
13. İnce Ekmek Yapımı ve Paylaşımı Geleneği: Lavaş, Katrıma, Jupka, Yufka (Azerbaycan, İran, Kazakistan, Kırgızistan ve Türkiye ile ortak dosya) (2016)
14. Geleneksel Çini Sanatı (2016)
15. Bahar Bayramı Hıdırellez (Makedonya ile ortak dosya) (2017)
16. Dede Korkut-Korkut Ata Mirası: Kültürü, Efsaneleri ve Müziği (Azerbaycan ve Kazakistan ile Ortak Dosya, 2018)
17. Geleneksel Türk Okçuluğu (2019)
18. Minyatür Sanatı (Azerbaycan, İran ve Özbekistan ile Ortak Dosya) (2020)
19. Geleneksel zekâ ve strateji oyunu: Togyzqumalaq, Toguz Korgool, Mangala / Göçürme (Kazakistan ve Kırgızistan ile Ortak Dosya) (2020)
20. Hüsn-i Hat, Türkiye’de İslam Sanatında Geleneksel Güzel Yazı (2021)
21. Çay Kültürü: Kimlik, Misafirperverlik ve Toplumsal Etkileşim Sembolü (Azerbaycan ile ortak dosya, 2022)
22. İpek Böcekçiliği ve Dokuma için İpeğin Geleneksel Üretimi (Afganistan, Azerbaycan, İran, Tacikistan, Türkmenistan ve Özbekistan ile ortak dosya, 2022)
23. Nasreddin Hoca/Molla Nesreddin/Molla Ependi/Apendi/Afendi Kozhanasyr Fıkra Anlatma Geleneği (Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan, Türkmenistan, Özbekistan ile ortak dosya, 2022)
UNESCO Acil Koruma Gerektiren Somut Olmayan Kültürel Miras Listesi
24. Islık Dili (2017)
25. Geleneksel Ahlat Taş İşçiliği (2022)
ÜLKEMİZDEKİ YARATICI ŞEHİRLER
1. Gaziantep – Gastronomi (2015)
2. Hatay – Gastronomi (2017)
3. İstanbul – Tasarım (2017)
4. Kütahya – Zanaat ve Halk Sanatları (2017)
5. Afyonkarahisar – Gastronomi (2019)
6. Kırşehir – Müzik (2019)
7. Bursa - Zanaat ve Halk Sanatları ( 2021 )
Türkiye’nin UNESCO Dünya Mirası Listesindeki Alanları için
http://whc.unesco.org/en/tentativelists/state=tr
UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi için
http://whc.unesco.org/en/tentativelists/
Sitesini ziyaret edebilirsiniz